مهندسی شیمی در ایران و چالش های در پیش رو در سال 2001

مهندسی شیمی یکی از رشته های تخصصی است که پس از مدت نسبتاً کوتاهی از بدو پیدایش آن به عنوان یکی از شاخه های علوم مهندسی در ایران مورد توجه و اقبال گستره ای قرار گرفت . در این میان، نقش منابع عظیم نفت و گاز به عنوان منبع انرژی و مواد اولیه بسیاری از صنایع شیمیایی پایین دست که باعث رشد و اعتلای مضاعف این توجه و اقبال عمومی در کشور شد، انکار ناشدنی است. در حال حاضر، تداوم حضور ده ها صنعت بزرگ با قدمت شصت الی هفتاد ساله، ایجاد حداقل 16 دانشکده مهندسی شیمی در دانشگاه های دولتی و حدود 17 پژوهشکده و مرکز تحقیقات مرتبط با مهندس شیمی، تربیت ده ها هزار کارشناس و متخصص مهندس شیمی که در 11 شاخه عمده صنعتی به فعالیت مشغولند و ایجاد و گسترش ده ها شرکت مشاوره خرد و کلان خدمات مهدنسی نشان دهنده پتانسیل بالای رشد و بالندگی این حرفه تخصصی در میهن اسلامی است. از طرفی، وجود مشکلات و بروز کاستی ها در بخشهای آموزشی، پژوهشی و صنعتی، ضرورت یک بازنگری عمیق و همه جانبه را به وضوح طلب می کند. بازنگری و باز سازی هدفمندی که بدون همدلی و هم اندیسشی تمام دست اندرکاران حرفه مهندسی شیمی امکان پذیر نخواهد بود. ضعف شاخص های متعارف در بخش های آموزشی و پژوهشی، از جمله تعداد بسیار محدود مقالات علمی معتبر، صرف بخش کوچکی از بودجه ناچیز 3/0% تولید ناخالص ملی کشور برای پژوهش، کمبود تجهیزات و امکانات آزمایشگاه ها تحقیقاتی، اجرای آموزش بی انگیزه و غیر حرفه ای، رشد پدیده مدرک گرایی، سیستم ارزیابی غیره مؤثر و نمره سالار و در بخش صنعت نیز کاهش نرخ درآمد و ارزش افزوده به دلیل بهره وری پایین، معضل اشتغال فارغ التحصیلان این رشته و افت زیاد رتبه مهندسی شیمی در مقایسه با رشته های دیگر مهندسی در کشور از جمله مواردی است که ضرورت بازنگری را ایجاب می کند. در این مقاله ضمن مرور آماری پتانسیل ها و ضعف های موجود، دلایل احتمالی بروز و توسعه نارسایی ها به بحث و بررسی گذاشته شده و برخی پیشنهادهای مفید برای مواجهه با تنگناهای در پیش رو با الگو برداری از شیوه های نوین آموزشی و پژوهشی و با توجه به مقدورات و مختصات بومی ارائه شده است.